پاسخ به سوالات رشته مکانیک
آیا با رشته مکانیک آشنایی دارید؟ تاریخچه رشته مکانیک چیست؟ آیا امکان ادامه تحصیل در رشته مکانیک در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری نیز وجود دارد؟ تحصیلات در رشته مکانیک به چه صورت است؟ بازار کار و آینده شغلی رشته مکانیک در ایران چگونه است؟ آیا با گرایش‌های متفاوت رشته مکانیک در مقاطع مختلف آشنایی دارید؟ برای تبدیل شدن به یک مهندس مکانیک حرفه‌ای به چه توانمندی‌هایی نیاز است؟ آیا با دروس و واحدهای رشته مهندسی مکانیک در مقاطع مختلف آشنایی دارید؟
رشته مهندسی مکانیک از آن دست رشته‌هایی است که بر پایه ریاضی و فیزیک بنا شده است. در این رشته، مهندسان با استفاده از قوانین فیزیکی به بررسی حرکت اجسام و همچنین نیروهایی که بر آن‌ها وارد می‌شود، می‌پردازند. گستردگی علم مکانیک در جهان امروز بسیار است و پیشرفت آن غیرقابل انکار می‌باشد.
رشته مهندسی مکانیک با ابداع و طراحی ابزارهای جدید به دنبال راحتی و آسایش مردم است. در ادامه این مطلب به بررسی رشته مهندسی مکانیک و هر آنچه که باید درباره آن بدانید خواهیم پرداخت.
تاریخچه رشته مکانیک
در بررسی تاریخچه رشته مکانیک ردپاهایی از این علم را در قرون وسطی و جوامع قدیمی متفاوت میتوان یافت. درست از زمانی که مردم به روستا‌نشینی و شه‌نشینی روی آوردند، به وجود برخی امکانات و ابزار احساس نیاز کردند. درست در همان زمان با استفاده از قوانین ساده و ابتدایی فیزیک، دست به ساخت برخی از ابزارهای ابتدایی زدند.
گوه و سطح شیب‌دار به عنوان اولین ماشین‌های ساده در تاریخچه رشته مکانیک به چشم می‌خورد. پس از آن، مردم مصر باستان برای جابجایی اجسام سنگین ابزاری به اسم اهرم را ابداع کردند. قرقره و چرخ از دیگر مواردی است که مردم برای راه‌اندازی برخی از کارهای‌شان آن‌ها را اختراع کردند.
درباره تاریخچه رشته مکانیک در ایران میتوان به عنوان مثال از ابزارهایی یاد کرد که برای اولین بار در امپراتوری ایران با استفاده از نیروی آب فعالیت می‌کردند. چرخ آبی و آسیاب آبی از این دست ابزارها بودند. پس از آن تا دوران تمدن اسلامی، ساز و کارهای بسیاری توسط مخترعان ساخته شد. پس از آن نیز، علم مکانیک قدم به قدم پیشرفت کرد و روز به روز در جهت برطرف کردن نیازهای مردم به کار گرفته شد.
تحصیل در رشته مهندسی مکانیک در ایران چگونه است؟
رشته مهندسی مکانیک به عنوان یکی از کهن‌ترین و با‌قدمت‌ترین شاخه‌های مهندسی در حال حاضر در بسیاری از دانشگاه‌های کشور در حال ارائه است. داوطلبان کنکور سراسری در رشته ریاضی برای قبولی در رشته مهندسی مکانیک در بهترین دانشگاه کشور با یکدیگر در حال رقابت هستند.
داوطلبان پس از اعلام نتایج اولیه توسط سایت سازمان سنجش در صورتی که رتبه قابل قبولی داشته باشند، می‌توانند با مطالعه دفترچه انتخاب رشته با دانشگاه‌هایی که رشته مهندسی مکانیک را ارائه می‌دهند آشنا شوند و ظرفیت آن دانشگاه‌ها را بررسی کنند.
پس از انتخاب و قبولی در مقطع کارشناسی در گرایش‌های متفاوتی امکان تحصیل در این رشته وجود دارد. با توجه به گستردگی و نیاز رشته مهندسی مکانیک امکانات بسیاری برای ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر از جمله کارشناسی ارشد، برای داوطلبان فراهم شده است.
همچنین ادامه تحصیل در رشته مهندسی مکانیک در مقطع دکتری نیز، در چندین دانشگاه معتبر کشور امکان‌پذیر است. دانشگاه‌های امیرکبیر، دانشگاه تهران، صنعتی شریف، تربیت مدرس، علم و صنعت ایران، صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، صنعتی اصفهان و فردوسی مشهد جزو دانشگاه‌های معتبر و برتری هستند که رشته مهندسی مکانیک را در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری ارائه می‌دهند.
ادامه تحصیل در رشته مهندسی مکانیک در خارج از کشور چگونه است؟
اگر بخواهیم بهترین گزینه‌ها برای ادامه تحصیل در رشته مهندسی مکانیک در خارج از کشور را در مقاطعی مثل کارشناسی ارشد و دکتری معرفی کنیم قطعاً کشور کانادا، آمریکا و ایتالیا به دلیل برخورداری از کیفیت آموزشی بسیار بالا در این لیست قرار می‌گیرد.
اما اگر قصد تحصیل در رشته مهندسی مکانیک در خارج از کشور را دارید اما امکان مهیا کردن شرایط برای تحصیل در کشورهای کانادا، آمریکا و ایتالیا برایتان وجود ندارد، باز هم گزینه‌های دیگری برای ادامه تحصیل در این رشته برای شما وجود دارد. از دیگر کشورهایی که به دلیل وجود اساتید معتبر و مجرب میتوان برای ادامه تحصیل در رشته مهندسی مکانیک برگزید، میتوان به سوئیس، نیوزیلند، استرالیا، انگلیس و آلمان اشاره کرد.
برای تبدیل شدن به یک مهندس مکانیک حرفه‌ای چه توانمندی‌هایی لازم است؟
همانطور که می‌دانید در رشته مهندسی مکانیک دانشجویان با علم فیزیک و مکانیک به صورت کاربردی سر و کار دارند. علم ریاضی نیز به‌عنوان یکی از ابزارهای اصلی رشته مهندسی مکانیک اهمیت بسیاری دارد. به این ترتیب داوطلبانی که قصد تحصیل در رشته مهندسی مکانیک دارند باید از توانمندی و استعداد‌های خود در زمینه علم فیزیک و ریاضی اطمینان داشته باشند.
کسانی که در این دروس در دوران دبیرستان به اندازه کافی قوی بودند و درک مناسبی از علم فیزیک و مکانیک داشته‌اند، می‌توانند تبدیل به مهندسان مکانیک حرفه‌ای شوند، چرا که این رشته به طور گسترده‌ای از قوانین علم فیزیک و مکانیک بهره می‌گیرد.
یکی دیگر از ویژ‌ی های مهمی که برای تبدیل شدن به یک مهندس مکانیک حرفه‌ای نیازمند است، برخورداری از ویژگی‌های شخصیتی و خود ساخته می‌باشد. افرادی که قدرت فکری بالایی دارند و می‌توانند در محیط های متفاوت به با توجه به گرایشی که در آن تحصیل کرده‌اند در کار خود باقی بمانند، موفق خواهند شد.
گرایش‌های مقطع کارشناسی (لیسانس) رشته مهندسی فیزیک چیست؟
با توجه به پیشرفت روز افزون صنعت و علم مکانیک لازم است که متخصصانی در زمینه‌های متعدد وجود داشته باشند تا بتوانند از این علم به صورت کاربردی استفاده کنند. به این ترتیب گرایش‌های متفاوتی در رشته مهندسی فیزیک پدیدار آمد.
ساخت و تولید، حرارت و سیالات و طراحی جامدات از گرایش‌های مقطع کارشناسی یا همان لیسانس رشته مهندسی فیزیک هستند. البته ناگفته نماند که دانشگاه صنعتی شریف گرایش‌های دیگری از این رشته را نیز ارائه می‌دهد.
در ادامه به بررسی این سه گرایش در مقطع کارشناسی خواهیم پرداخت.
گرایش ساخت و تولید
گرایش ساخت و تولید یکی از کاربردی‌ترین شاخه‌های رشته مهندسی مکانیک محسوب می‌شود. این شاخه، خود دارای دو گرایشِ ماشین ابزار و قالب‌سازی در مقطع کاردانی و کارشناسی است. همچنین این گرایش، در مقاطع بالاتر در سه گرایشِ سیستم‌های تولید، مکاترونیک و شکل‌دهی فلزات ارائه داده می‌شود.
به دانشجویانی که در این گرایش مشغول به تحصیل هستند آموزش داده می‌شود که چگونه با استفاده از تکنیک‌های ابزارسازی، جوشکاری، ریخته‌گری و فرم دادن فلزات به ساخت و طراحی ماشین‌آلات و صنایع در زمینه‌های متفاوتی مثل کشاورزی، ماشین‌سازی، نظامی، خودروسازی، ابزارسازی و… بپردازند.
دانشجویانی که در این گرایش به تحصیل پرداخته‌اند می‌توانند پس از فارغ‌التحصیلی در زمینه‌های متفاوت ماشین‌سازی، ابزارسازی، طراحی و ساخت کارگاه‌های تولیدی، ساخت صنایع کشاورزی، صنایع هوایی و… مشغول به کار شوند. به طور کلی کاربرد این گرایش در صنعت بسیار گسترده است.
گرایش حرارت و سیالات
این گرایش، همانطور که از نامش پیداست، به بررسی اجزاء دستگاه‌ها و سیستم‌هایی می‌پردازد که اساس کار آن‌ها مواردی مثل انتقال حرارت، جرم و انرژی است. برای فارغ‌التحصیلان گرایش حرارت و سیالات نیز فرصتهای شغلی بسیاری وجود دارد.
این افراد می‌توانند در صنایع متفاوتِ آبی، غذایی، خودروسازی و… به کار طراحی و ساخت این سیستم‌ها بپردازند. لازمه موفقیت در این گرایش، داشتن انگیزه و علاقه‌مندی بسیار زیاد است؛ چرا‌که چنین گرایش سختی فقط در صورتی منجر به موفقیت فرد می‌شود که فرد با علاقه و انگیزه به کار خود ادامه دهد و در صورت شکست، تسلیم نشود.
علاوه بر این موارد، هوش ریاضی و فیزیک بالا و مهارت در درس شیمی و زبان انگلیسی برای موفقیت در این رشته ضروری است. امکان ادامه تحصیل این گرایش در مقاطع بالاتر در ایران و خارج از کشور وجود دارد.
گرایش طراحی جامدات
یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین شاخه‌های مقطع کارشناسی مهندسی مکانیک، گرایش طراحی جامدات است. در این گرایش، مهندسان با چگونگی رفتار جامدات تحت تاثیر عوامل خارجی آشنا می‌شوند.
امکان ادامه تحصیل این گرایش در مقاطع بالاتر نیز وجود دارد. نام این گرایش در مقاطع بالاتر، طراحی کاربردی است. مهندسان، پس از فارغ‌التحصیلی در این گرایش می‌توانند در زمینه‌های متفاوتی مثل خودروسازی، صنایع غذایی، ذوب فلزات، صنایع نفت و… مشغول به کار شوند.
دروس این گرایش شامل پروژه، آزمایشگاه، کارگاه و دروس نظری است. برای گذراندن واحدهای درسی این گرایش، علاوه بر علاقه مندی، فرد باید از مهارت و استعداد‌های بالایی برخوردار باشد. این گرایش آینده شغلی و تحصیلی خوبی دارد و امکان ادامه تحصیل آن تا مقطع دکتری در ایران و خارج از کشور وجود دارد.
دروس رشته مهندسی مکانیک در مقطع کارشناسی
همانطور که در بالا توضیح دادیم، رشته مهندسی مکانیک در مقطع کارشناسی، دارای سه گرایش اصلی است. این گرایش‌ها در برخی از دروس و واحدها با یکدیگر اشتراک دارند و برخی از دروس و واحدها نیز به صورت تخصصی در هر گرایش تدریس می‌شود. در ادامه با این دروس آشنا خواهید شد.
دروس مشترک گرایش‌های متفاوت مهندسی مکانیک
ریاضیات، فیزیک عمومی، شیمی عمومی، برنامه‌نویسی کامپیوتر، محاسبات عددی، معادلات دیفرانسیل، ریاضی مهندسی، مبانی مهندسی برق، نقشه کشی صنعتی، استاتیک، دینامیک، مقاومت مصالح، علم مواد، ترمودینامیک، مکانیک سیالات، طراحی اجزا، انتقال حرارت، دینامیک ماشین، کنترل اتوماتیک و ارتعاشات مکانیکی.
دروس تخصصی گرایش ساخت و تولید
هیدرولیک و پنوماتیک، اندازه‌گیری، تولید مخصوص، قالب و پرس و ماشین‌های کنترل عددی
دروس تخصصی گرایش حرارت و سیالات
موتورهای احتراق داخلی، سوخت و احتراق، توربو‌ماشین، توربین گاز و موتور جت، نیروگاه، کنترل آلودگی محیط زیست، سیستم‌های تبرید و سردخانه، سیستم‌های انتقال سیال و تهویه مطبوع. بسیاری از این دروس، همراه با آزمایشگاه و کارگاه تدریس می‌شود.
دروس تخصصی گرایش طراحی جامدات
طراحی مکانیزم‌ها، یاتاقان و روغنکاری، روش‌های تولید و کارگاه، روش‌های طراحی مهندسی، رباتیک، ساخت به کمک کامپیوتر، طراحی ماشین به کمک کامپیوتر، طراحی بدنه و شاسی خودرو، روش‌های طراحی مهندسی و طراحی ماشین‌های ابزار و تولید.
گرایش‌های مقطع کارشناسی ارشد (فوق لیسانس) و دکتری رشته مهندسی مکانیک چیست؟
داوطلبان می‌توانند پس از دریافت مدرک کارشناسی برای ادامه تحصیل در این رشته، در آزمون‌های کارشناسی ارشد و پس از آن دکتری شرکت کنند. رشته مهندسی مکانیک در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری نیز دارای گرایش‌های متعددی است که افراد می‌توانند بر حسب گرایشی که در مقطع کارشناسی تحصیل کردند و یا علاقه‌مندی خود، به ادامه تحصیل بپردازند. در ادامه گرایش‌های مقطع کارشناسی ارشد و دکترای رشته مهندسی مکانیک را بررسی خواهیم کرد.
- گرایش ساخت و تولید: این گرایش، ادامه گرایش ساخت و تولید در مقطع کارشناسی است.
- گرایش طراحی کاربردی: همانطور که گفتیم، این گرایش، ادامه گرایش طراحی جامدات در مقطع کارشناسی است.
- گرایش تبدیل انرژی: این گرایش، ادامه گرایش حرارت و سیالات در مقطع کارشناسی است.
- گرایش مهندسی پزشکی-بیومکانیک: در این گرایش مهندسان به صورت تخصصی، به ساخت و طراحی ابزار و تجهیزات پزشکی مثل ایمپلنت‌ها، پروتزها و اورتز‌ها می‌پردازند.
- گرایش سیستم محرکه خودرو: در این گرایش مهندسان به طراحی سیستم‌ها و موتورهایی می‌پردازند که به کاهش مصرف سوخت و بهبود پارامترهای عملکردی موتور کمک می‌کند.
- مکاترونیک: این گرایش ترکیبی از مهندسی مکانیک، مهندسی الکترونیک و مهندسی کامپیوتر است. مهندسان در این گرایش در زمینه‌های گسترده‌ای فعالیت می‌کنند که در نهایت، فعالیت آن‌ها منجر به ساخت سیستم‌های ساده تر، ارزان‌تر و در دسترس‌تری می‌شود.
- مهندسی دریا: در این گرایش، مهندسان به طراحی و ساخت کشتی و سازه‌های کشتیرانی و دریایی می‌پردازند.
- مهندسی هسته‌ای: این گرایش که خود شامل سه زیر شاخهِ طراحی راکتور، چرخ سوخت و پرتو‌پزشکی است، به بررسی کاربردهای انرژی هسته‌ای می‌پردازد.
- از دیگر گرایش‌ها میتوان به گرایش سیستم‌های تعلیق و ترمز فرمان، گرایش سازه بدنه خودرو، سیستم‌های انرژی و محیط زیست و... اشاره کرد.
بازار کار رشته مهندسی مکانیک
برای فارغ التحصیلان رشته مهندسی مکانیک در هر مقطع و با هر گرایشی، فرصتهای شغلی بسیاری در صنایع متفاوت وجود دارد. با توجه به اینکه کشورمان ایران، کشوری درحال توسعه محسوب می‌شود و پیشرفت روز افزونی در صنایع متفاوت دارد، حضور مهندسان مکانیک در هر مجتمع و سازمانی ضروری است.
بدیهی است که کشور ایران برای پیشرفت و قرار گرفتن در فهرست کشورهای پیشرفته و صنعتی نیازمند مهندسان خبره و کاربلدی است که در صنایع متفاوت تخصص دارند. به این ترتیب میتوان بازار کار رشته مهندسی مکانیک در ایران را مناسب در نظر گرفت.
کلام پایانی
از آن جهت که مهندسی مکانیک به عنوان علم بهتر زیستن مطرح می‌شود در جهان امروز جایگاه ویژه‌ای در صنایع و توسعه روز افزون جوامع دارد. به این ترتیب مهندسان فارغ‌التحصیل شده در گرایش‌های متفاوتِ رشته مهندسی مکانیک، با فرصتهای شغلی درخشانی روبه‌رو خواهند شد.
لازم به ذکر است برای موفقیت و پیشرفت در این رشته، لازم است که فرد از توانمندی‌های بسیاری از نظر ذهنی، فکری و خلاقیت برخوردار باشد. روحیه قوی در این رشته اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد؛ چرا که ممکن است فرد در مراحل متفاوت با شکست مواجه شود اما باید به راه خود ادامه دهد تا قله‌های موفقیت را فتح کند.
رشته مهندسی مکانیک دارای گرایش‌های متفاوتی در مقاطع مختلف است. شما می‌توانید با مطالعه این گرایش‌ها و برحسب توانمندی و علاقه شخصی‌تان انتخاب مناسبی داشته باشید.
