همه چیز درباره رشته مدیریت
رشته مدیریت از آن دسته از رشته‌هایی است که طرفداران زیادی دارد و احتمالاً برای شما هم پیش آمده که از طرف دیگران نیز برای انتخاب این رشته ترغیب شده باشید. خیلی از اوقات شاهد این بودیم که حتی که محصلان رشته‌های غیر مرتبط نیز از این رشته صحبت می‌کنند و به فکر تغییر رشته هستند؛ اما این رشته چیست که انقدر طرفدار دارد؟ راه ورود به رشته مدیریت چگونه است؟ چه رشته دانشگاهی و چه رشته دبیرستانی را باید خواند؟ مدیریت چند شاخه دارد و شاخه‌های آن چیست؟
ما تصمیم داریم در این مقاله به تمام این سؤالات پاسخ دهیم و به شما در انتخاب رشته تحصیلی‌تان کمک کنیم، امیدواریم که بتوانید با خواندن این مقاله بیشتر با رشته مدیریت و گرایش‌های آن آشنا شوید. در ادامه ابتدا به تاریخچه مختصری از رشته مدیریت می‌پردازیم.
تاریخچه رشته مدیریت
شاید به نظر شما مدیریت یک کلمه بسیار ابتدایی و ساده باشد، اما در پشت همین کلمه ساده چه بسیار حرف‌ها و رازها نهفته که می‌تواند موفقیت را تضمین کند. به طور کلی مدیریت به ساماندهی و هدایت مجموعه کارهایی گفته می‌شود که توسط فردی انجام می‌شود. وظیفه فرد مدیر برنامه‌ریزی، ساماندهی، نظارت و هدایت مجموعه کارهایی است که توسط کارمندان و یا اعضای پرتلاش یک مجموعه برای رسیدن به هدفی مشترک به انجام می‌رسد.
پیش از اواخر قرن نوزدهم به طور علمی و تخصصی به این رشته پرداخته نمی‌شد اما در اواخر این قرن برای نخستین بار توسط فردریک وینسلو تیلور به طور تخصصی و علمی به آن توجه شد. برخی بر این باورند که مدیریت یک علم نیست بلکه می‌توان آن را هنر تلقی کرد، برخی نیز بلعکس و بعضی‌ها هم می‌گویند مدیریت ترکیبی از هنر و علم است ولی موضوعی که بسیار اهمیت دارد این است که این رشته تا چه اندازه در زندگی-های روزمره ما مهم است و تا چه جایگاهِ ویژه‌ای در بین همه مردم جهان دارد.
به نظر من می‌توان گفت که همه موفقیت‌های دنیا تنها با یک مدیریت درست، به جا و هوشمندانه انجام شده است. همه جوامع دنیا پیش از شروع هرکاری و رفع هر مسئله‌ای باید به یک مدیریت صحیح بی اندیشند و برای این کار باید به آموزش درست مدیریت بپردازند.
امروزه رشته مدیریت به دنبال جایگاه خاصش پیشرفت و توسعه قابل ملاحظه‌ای داشته به طوری که کمتر کشوری را می‌توان دید که از این رشته استفاده نکنند و در دانشگاه آن را تدریس نکنند زیرا مدیریت لازمه پیشرفت هر کسب و کار و کنترل هر مجموعه‌ای است به همین دلایل همه کسب و کارها به دنبال افراد مدیر، مدبر و توانا هستند.
قدیمی‌ترین شاخه رشته مدیریت شاخه مدیریت بازرگانی است. این شاخه فعالیت خود را از سال 1333 شروع کرد. در آن سال قراردادی میان دانشگاه تهران و کالیفرنیا بسته شد که در پی آن مدیرانی تربیت شوند که بتوانند سازمان‌های دولتی و خصوصی را اداره کنند.
شروع آموزش این گرایش در دانشکده حقوق دانشگاه تهران با استادهای آمریکایی بود، پس از آن نیز این گرایش روز به روز گسترش یافت و در دانشگاه‌های سراسر کشور در مقطع‌های گوناگون با گرایش‌های متفاوت تدریس شد. به طوری که اکنون بیش از 90 درصد دانشگاه‌های دولتی، آزاد و پیام نور این رشته را به دانشجویان تدریس می‌کنند.
برای تحصیل در رشته مدیریت باید چه مهارت‌هایی داشته باشیم؟
اگر محصل دوره دبیرستان هستید و به ورود به رشته مدیریت فکر می‌کنید باید از همین حالا برای ورود به این رشته تلاش کنید. پس حتماً سعی کنید مهارت بالایی در درس‌های زبان انگلیسی، ریاضی، هندسه و ادبیات فارسی داشته باشید. البته ناگفته نماند که این رشته از هر چند گروه فنی، ریاضی، علوم تجربی و علوم انسانی پذیرای دانشجو است.
اما مهارت‌های فردی که لازمه این رشته در تمام گرایش‌ها است عبارت‌اند از: اعتماد به نفس بالا، توانایی رهبری، برخورداری از روحیه بالا در روابط اجتماعی، قدرت تجزیه و تحلیل، قدرت تکلم بالا و درک بالا.
اگر تصمیم به ورود به گرایش‌های بازرگانی و صنعتی دارید بهتر است در امور تجاری، اقتصادی و محیط بازار کار قوی باشید و یا به آن‌ها علاقه‌مند باشید. در این رشته برای تجزیه و تحلیل مسائل بهتر است ریاضی قوی‌ای داشته باشید، برای دست یابی به منابع مختلف داخلی و خارجی به زبان انگلیسی تسلط کافی داشته باشید و برای بیان درست و قدرت تکلم بالا به زبان و ادبیات فارسی تسلط داشته باشید.
اما شاخه‌های این رشته تنها به مدیریت بازگانی و صنعتی محدود نمی‌شود، در ادامه می‌خواهیم شاخه‌های این رشته را نام ببریم و درباره آن‌ها، تعداد واحدهایشان، هدفشان و مقاطعشان توضیح دهیم.
شاخه‌ها و گرایش‌های رشته مدیریت
همانطور که در بالا نیز به آن اشاره کردیم این رشته فقط به شاخه مدیریت بازرگانی و صنعتی محدود نمی‌شود. بلکه مدیریت دولتی، مدیریت مالی، مدیریت اجرایی، مدیریت تکنولوژی، مدیریت جهانگردی، مدیریت بیمه، مدیریت امور گمرکی و امور بانکی نیز از جمله شاخه‌های این رشته است؛ اما اگر بخواهیم به طور تخصصی‌تر به این رشته نگاه کنیم می‌توانیم گرایش‌هایی از قبیل مدیریت کمیسریای دریایی و اداره امور بیمارستان‌ها را نیز نام ببریم.
در ادامه درباره برخی از این شاخه‌ها توضیحاتی خواهیم داد.
شاخه مدیریت بازرگانی
به جرئت می‌توان گفت که یکی از پرطرفدارترین و پرمخاطب‌ترین شاخه رشته مدیریت، مدیریت بازرگانی است. شاید دلیل آن را می‌توان این‌گونه بیان کرد که اکثر نهادهای صنعتی، تجاری و خدماتی در پی دریافت سود هستند و از این رو می‌توان آن‌ها را موسسه بازرگانی نامید. معمولاً بانک‌ها، مؤسسات بیمه و کارخانه‌های صنعتی را می‌توان جزء آن موسسه‌هایی دانست که توسط یک مدیر بازگان اداره می‌شود.
در ایران تا چند سال گذشته شاخه مدیریت بازرگانی دارای گرایش‌های بیشتری مانند صنعتی، بیمه، جهانگردی و بازرگانی بود. اما اکنون که شاهد پیشرفت روز به روز علم هستیم این رشته نیز تخصصی‌تر شده و کاربردهای محدودتری پیدا کرده است.
در پی تحصیل در این رشته و کار در شرکت‌های بازرگانی و تجاری باید بتوانید روابط مفید و با نتیجه‌ای با مشتریان خود برقرار کنید. باید بدانید که اولین کسی که به مشتریان معرفی می‌شود و باید با آن‌ها ارتباط بگیرد مدیر بازرگان است. پس باید به خوبی بتواند نظر مشتریان را به خود و موسسه جلب کند و با اصول روابط عمومی و تجاری آشنا باشد.
درس‌های تخصصی رشته مدیریت بازرگانی عبارت است از:
حقوق بازرگانی، مدیریت استراتژیک، مدیریت تولید، حسابرسی، مدیریت مالی، روانشناسی کار، بازاریابی و مدیریت بازار، توسعه اقتصادی و برنامه‌ریزی، حسابداری صنعتی، سازمان‌های پولی و مالی بین‌المللی، تجزیه و تحلیل و طراحی سیستم، بازرگانی بین‌المللی، سیستم‌های خرید و انبارداری توزیع، بازاریابی بین‌الملل، حقوق بازرگانی بین‌الملل، بازاریابی بین‌الملل، پول و ارز و بانکداری، تحقیقات بازاریابی، سیاست پولی و مالی، روابط صنعتی، بهره‌وری و تجزیه و تحلیل آن در سازمان، سمینار در مسائل مالی، سمینار در مسائل بازاریابی.
بعد از این که تحصیلتان در گرایش مدیریت بازرگانی به اتمام رسید باید بتوانید به بررسی و تحلیل روش‌هایی بپردازید که یک فرد اداره کننده سازمان‌های اقتصادی، بازرگانی و خدماتی باید به خوبی آن‌ها را بداند. این فرد باید به خوبی بتواند در اموری مانند روش‌های تولید و فروش، نحوه سرمایه‌گذاری، جذب نیروی انسانی، بازاریابی و... نظارت و توانایی داشته باشد.
شاخه مدیریت صنعتی
در حال حاضر ما در عصری زندگی می‌کنیم که همه به دنبال رقابت و بهتر شده هستند. برای بهتر شدن نیز نیاز است روش‌های سنتی را پشت سر گذاشت و به روش‌های صنعتی روی آورد. زیرا دیگر نمی‌توان یک مجموعه صنعتی بزرگ و در عین حال پیشرفته که محصولاتی با کیفیت بالایی دارد را با روش‌های سنتی پیشین پیش برد. برای این کار شما حتماً باید از مدیران خبره و زبردست کمک بگیرید که در هر یک از بخش‌ها مانند بخش تولید، فروش و... مهارت کافی را دارند و شما را در پیش برد امور کمک می‌کنند.
به طور کلی رشته مدیریت در شاخه مدیریت صنعتی دارای سه بعد کلی است که عبارت‌اند از: بعد فنی و تکنیکی، بعد مالی و بعد رفتاری و اجتماعی.
هر یک از این بعدها در دروس خاصی بیان می‌شود. مثلاً بعد فنی و تکنیکی در درس‌های تحقیق در عملیات و کنترل پروژه بیان می‌شود. بعد مالی در درس‌هایی مانند درس حسابداری صنعتی و بعد رفتاری و اجتماعی نیز در درس‌هایی مانند رفتار سازمانی مدیریت منابع انسانی و تئوری‌های مدیریت بیان می‌شود. ناگفته نماند که درس‌هایی وجود دارد که به هر سه بعد اشاره می‌کنند.
شاخه مدیریت دولتی
کاملاً از نام این شاخه مشخص است که در پی تربیت افرادی است که قرار است در آینده نهادها و سازمان‌های دولتی را اداره و مدیریت کنند. این موضوع را در خاطر داشته باشید که دانش مورد نیاز برای مدیریت یک سازمان دولتی با دانش مورد نیاز برای مدیریت یک سازمان بازرگانی متفاوت است. پس فردی که مدیریت بازرگانی خوانده نمی‌تواند یک نهاد دولتی را مدیریت کند.
یکی از دلایل این موضوع این است که در یک نهاد دولتی هیچ رقابتی وجود ندارد و کارکنان کارهای روتین خود را انجام می‌دهند. اما بخش مدیریت باید بتواند همه کارکنان را برای کار ترغیب کند که این خود یک مهارت محسوب می‌شود. این مدیران دارای پنج وظیفه اصلی هستند که این پنج وظیفه به این شرح است:
- برنامه‌ریزی و اجرا
- تقسیم درست وظایف به کارکنان به طوری که با این کار بتواند مهارت کارکنان را افزایش دهد.
- به امور استخدام و گزینش کارکنان جدید بپردازد.
- راهنمایی و هدایت همه کارکنان بل اخص کارکنان جدید در امورات مختلف کاری.
- و بخش اصلی نظارت و کنترل بر تمامی امور یک نهاد.
شاخه مدیریت مالی
همه سازمان‌ها و نهادها به یک فرد برای مدیریت امورات مالی خود نیاز دارند. زیرا سرمایه هر شرکت یعنی مهم‌ترین بخش آن که با آن می‌تواند به موفقیت نیز بی اندیشد. پس از گذراندن این رشته توقع می‌رود که افراد فارق التحصیل در آن به طوری تربیت شده باشند که تسلط کافی به بحث‌های تئوری مدیریت مالی داشته باشند و در بخش‌های مختلف مانند سرمایه گذاری و بانکداری، بورس اوراق بهادر، بیمه، مهندسی مالی و... مهارت بالایی داشته باشند. آخرین مقطع تحصیلی این رشته نیز دکترا است که علاقه مندان به رشته مدیریت مالی می‌توانند آن را سپری کنند.
برخی از درس‌های تخصصی این رشته نیز عبارت است از: اقتصاد سنجی مالی، مدل سازی مالی، تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی، بازارها و نهادهای مالی و...
شاخه مدیریت اجرایی
احتمالاً میدانید مدیریت بخش مهم یک نهاد را بر عهده دارد. به طوری که بدون وجود آن ساماندهی و پیشرفت یک مجموعه غیر ممکن است. با تحصیل در شاخه مدیریت اجرایی شما می‌توانید توانایی بیشتری در شاخه مدیریت کسب کنید و با کمک آموزش‌های نوین می‌توانید مسئولیت‌هایتان را نسبت به گذشته بهتر انجام دهید.
برخی از درس‌هایی که باید برای گذراندن این رشته بخوانید درس‌های زیر است:
مدیریت تولید و عملیات پیشرفته، اقتصاد مهندسی و مدیریت واحدهای خدمات، ارتباطات بازاریابی و مسائل بازاریابی بین المللی و صادرات، پژوهش عملیات پیشرفته، مدیریت تحول و اجرای برنامه‌های استراتژیک، مدیریت استراتژیک، بازاریابی، تحلیل محیط داخلی و بین المللی، برنامه‌ریزی استراتژیک.
شاخه مدیریت تکنولوژی
همانطور که از نام این رشته پیداست این رشته مربوط به همه علوم‌های مربوط به تکنولوژی از جمله، علوم مهندسی، علوم صنعتی، اجتماعی و... می‌شود. می‌توان گفت که رشته مدیریت تکنولوژی یک تخصص میان رشته‌ای است. هدف اصلی این رشته و انتظارات آن از فارغ‌التحصیلان این است که با تحول‌های فنی و مهندسی، استفاده درست از آن‌ها در شاخه مدیریتی و آموزش افراد خبره در این زمینه آشنایی داشته باشند.
درس‌هایی که باید برای گذراندن رشته مدیریت تکنولوژی خواند نیز عبارت‌اند از:
ارتباط مراکز علمی و صنعتی، سازمان‌های تحقیق و توسعه و پارک تحقیقاتی صنعتی، «برنامه‌ریزی علوم و تکنولوژی و آموزش و توسعه منابع انسانی؛ اولویت و نیازهای تحقیقاتی»، مدل‌های توسعه صنعتی در کشورهای صنعتی تازه صنعتی شده و درحال رشد، نقش دولت‌ها در راهبری توسعه، تکنولوژی‌های نو و محیط زیست، نوآوری و تغییرات تکنولوژی، مزیت‌های نسبی در رابطه با اولویت‌های سرمایه گذاری، سرمایه گذاری خارجی و انتقال تکنولوژی، نظام ملی نوآوری و رشد، «حقوق مالکیت معنوی تکنولوژی، تجارت و توسعه»، مدل‌های انتقال تکنولوژی.
و در آخر...
در مقاله‌ای که با هم خواندیم به مدیریت و شاخه‌های آن اشاره کردیم. همانطور که گفته شد با خواندن این رشته یکی از مهم‌ترین بخش‌های یک نهاد، سازمان و یا شرکت را بر عهده خواهید گرفت.
به هیچ عنوان ممکن نیست که یک مجموعه بدون وجود یک مدیر پیش رود و به موفقیت دست یابد. ما به شما این اطمینان را می‌دهیم که اگر به خوبی در این رشته درس‌خوانده باشید و مهارت خود را بالا بره باشید حتماً کاری در خور و مناسب با حقوقی عالی پیدا خواهید کرد. زیرا در حال حاضر همه شرکت‌ها به وجود همچنین فردی برای رقابت با رقبایشان نیاز دارند.
امیدوارم با خواندن مطالب بالا اطلاعات کافی به دست آورده باشید و بتوانید به راحتی رشته مورد نظر خود را انتخاب کنید.
