رشته حقوق چیست؟
تحصیلات در رشته حقوق به چه صورت است؟ آیا امکان ادامه تحصیل رشته حقوق تا مقطع دکتری وجود دارد؟ با تاریخچه رشته حقوق آشنا هستید؟ برای تبدیل شدن به یک حقوقدان حرفه‌ای به چه توامندی‌هایی نیاز است؟ پردرآمدترین شغل‌هایی که از طریق رشته حقوق می‌توان به آن مشغول شد چیست؟ آیا با گرایش‌های متفاوت رشته حقوق در مقطع کارشناسی ارشد آشنایی دارید؟ رشته حقوق در مقطع دکتری دارای چه گرایش‌هایی است؟
سالیانِ سال، رشته حقوق به عنوان یکی از پرطرفدارترین رشته‌ها در ایران شناخته شده است. به طوری که هر ساله داوطلبین برای قبولی در این رشته در بهترین دانشگاه کشور با یکدیگر رقابت می‌کنند. احتمالاً می‌دانید که رشته حقوق در بین رشته‌های دانشگاهی علوم انسانی دارای رتبه اول است. به این معنا که داوطلبین برای قبولی در این رشته در دانشگاه‌های معتبر کشور به رتبه بالایی نیاز دارند. در ادامه به طور مفصل به معرفی رشته حقوق خواهیم پرداخت.
تاریخچه حقوق در ایران
با مطالعه تاریخ متوجه خواهید شد که استمرار و پایداری حکومت‌های بزرگ در گرو قواعد و قوانینی بوده که از آن به عنوان حقوق می‌توان یاد کرد. در ایران زمین از گذشته‌های بسیار دور، زمانیکه پادشاهان بزرگ، قدرت و عظمت ایران زمین را به رخ جهانیان می‌کشیدند، با تعیین قواعد و قوانینی، وظایف تمام افراد جامعه مشخص می‌شد. با توجه به این قوانین، هر فرد در جامعه مسئولیت و وظیفه خود را می‌دانست و با تجاوز از حقوق تعیین شده، محکوم به مجازات بود.
در هر قوم و قبیله ای علاوه بر وجود آداب و رسوم سنتی، حضور قواعد و قوانین در نهایت منجر به استواری قبیله و پیروزی آن در جنگ‌های قبیله‌ای می‌شد. بنابراین با استناد به تاریخ می‌توان نتیجه گرفت که حضور قوانین که آن را با حقوق می‌‌شناسیم از ابتدای زندگی روستا‌نشینی، شهرنشینی و برپایی حکومت‌های بزرگ وجود داشته است.
رشته حقوق چیست؟
اگر از داوطلبان رشته علوم انسانی درباره رشته موردعلاقه‌شان سوال بپرسید، درصد بالایی از آن‌ها آرزوی قبولی در رشته حقوق در بهترین دانشگاه‌های کشور را دارند. دلیل محبوبیت این رشته، واضح است. رشته حقوق به دلیل گستردگی بسیار زیادی که دارد جوانب زندگی فردی و اجتماعی افراد جامعه را در تمام زمینه‌ها چه از روابط بین افراد که از آن به عنوان حقوق خصوصی یاد می‌شود چه از روابط بین دولت و مردم که به آن حقوق عمومی می‌گویند، را در بر می‌گیرد.
در تعریف حقوق آمده است که حقوق در واقع قواعد و قوانینی است که توسط قانون‌گذاران به منظور تنظیم رفتار تمامی افراد جامعه وضع می‌شود. حال این قوانین در زمینه حقوق خصوصی و حقوق عمومی دارای گستردگی و پیچیدگی بسیار زیادی است که برای تسلط بر آن سال‌ها تحصیل و پشتکار نیاز است.
رشته حقوق دارای شاخه‌ها و گرایش‌های متفاوتی است که هر کدام در زمینه‌های متفاوتی کاربرد دارند. از مهم‌ترین شاخه‌ها و گرایش‌های رشته حقوق می‌توان به این موارد اشاره کرد: حقوق خصوصی، حقوق عمومی، حقوق تجارت، که خود یکی از زیرشاخههای حقوق خصوصی محسوب می‌شود، حقوق روابط بین الملل، که خود شامل دو زیر شاخه خصوصی و عمومی است. ارتباط بین دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی در زمینه حقوق روابط بین‌الملل عمومی مطرح می‌شود.
تحصیل در رشته حقوق چگونه است؟
برای اینکه بتوانید در دانشگاه در رشته حقوق به تحصیل بپردازید، لازم است که در کنکور سراسری رشته علوم انسانی شرکت کنید. با شرکت در کنکور سراسری، در صورتی که رتبه‌تان قابل قبول باشد، پس از اعلام نتایج اولیه توسط سایت سازمان سنجش، می‌توانید در دفترچه انتخاب رشته با دانشگاه‌هایی که در مقطع کارشناسی، رشته حقوق را ارائه می‌دهند آشنا شوید و آن‌ها را برگزینید.
امکان ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد پس از دریافت مدرک کارشناسی، امکان پذیر است. در مقطع کارشناسی ارشد، گرایش‌ها و شاخه‌های متفاوت و گسترده‌ای وجود دارد. خوشبختانه به دلیل کاربرد بسیار زیاد رشته حقوق در کشور ما امکان ادامه تحصیل در مقطع دکتری نیز فراهم شده است. در مقطع دکتری رشته حقوق نیز گرایش‌های متفاوتی وجود دارد. افراد باید با تمامی این گرایش‌ها به طور کامل آشنایی داشته باشند تا در هنگام انتخاب اشتباه نکنند.
یکی دیگر از راه‌هایی که پیش روی فارغ التحصیلان رشته حقوق است، شرکت در آزمون‌های وکالت و قضاوت می‌باشد. داوطلبان با شرکت در این آزمون‌ها و در صورت قبولی، می‌توانند به شغل وکالت و قضاوت مشغول به کار شوند.
توانمندی‌های لازم برای تبدیل شدن به یک حقوقدان حرفه‌ای چیست؟
برخی به اشتباه تصور می‌کنند که بلافاصله پس از دریافت مدرک دانشگاهی در رشته حقوق، تبدیل به یک حقوقدان شده‌اند. اما لازمه تبدیل شدن به یک حقوقدان حرفه‌ای حفظ کردن چند قانون و خواندن چند کتاب نیست؛ بلکه باید برخی از توانمندی‌ها را در وجود خود تقویت کنید.
یک حقوقدان حرفه‌ای باید از فن بیان فوق‌العاده، قدرت استدلال بی‌نظیر و جسارت بالایی برخوردار باشد. پیچیدگی رشته حقوق زمانی مشخص می‌شود که با درآمیختگی این رشته با دیگر رشته‌ها مثل فلسفه، روانشناسی و جامعه‌شناسی آشنا شوید. در واقع برای اینکه به یک حقوقدان حرفه‌ای تبدیل شوید، علاوه بر تحصیل در رشته حقوق باید یک روانشناس و جامعه شناس خوب نیز باشید.
یکی دیگر از توانمندی‌های لازم برای تبدیل شدن به یک حقوقدان حرفه‌ای تسلط در زبان و ادبیات فارسی است؛ چرا که یک حقوقدان خوب باید با به کارگیری واژه‌های مناسب و استفاده از زبان سلیس، بتواند اطلاعات و خواسته‌های خود را به درستی بیان کند و طرف مقابل را قانع کند.
داشتن یک حافظه خوب برای تبدیل شدن به یک حقوقدان حرفه‌ای ضروری است؛ چرا‌که شما باید قوانین بسیاری را به خاطر بسپارید و در مواقع نیاز به سرعت آن را به یاد بیاورید. البته فقط حفظ کردن قوانین به تنهایی موثر نیست، بلکه برای تبدیل شدن به یک حقوقدان حرفه‌ای، باید با تکرار و تمرین قوانین را استدلال و درک کنید تا در خاطرتان بماند.
اکثر داوطلبین رشته انسانی درس ریاضی را جدی نمی‌گیرند و تصور می‌کنند که برای ادامه تحصیل در دانشگاه، دیگر به درس ریاضی نیازی ندارند. این در صورتی است که در رشته حقوق به دلیل گستردگی بسیاری که دارد حتی درس ریاضی نیز به درد یک حقوقدان می‌خورد. پس بهتر است توانمندی‌های خود را در درس ریاضی ارتقا دهید.
یکی از دروسی که در رشته علوم انسانی توجه بسیاری به آن می‌شود درس عربی است. داوطلبان رشته حقوق می‌بایست در زبان عربی از تسلط کافی برخوردار باشند؛ چرا‌که برخی از واحدهای درسی این رشته به این زبان تدریس می‌شود.
آشنایی با دروس و واحدهای درسی رشته حقوق در مقطع کارشناسی
برای آشنایی با دروس و واحدهای درسی رشته حقوق لازم است که به موارد زیر توجه نمایید:
دروس پایه
- مقدمه علم حقوق
- حقوق جزای عمومی
- حقوق اساسی
- حقوق مدنی
- مبانی علم اقتصاد
- عربی
- مبانی جامعه شناسی
- مالیه عمومی
دروس اصلی و تخصصی
- آیین دادرسی مدنی
- آیین دادرسی کیفری
- حقوق اساسی
- متون حقوقی
- حقوق جزای عمومی
- حقوق بین‌المللی عمومی
- حقوق سازمان‌های بین‌المللی
- حقوق اداری
- اصول فقه
- متون فقه
- حقوق تجارت
- قواعد فقه
- حقوق تطبیقی
- ادله اثبات دعوی
- حقوق کار
- پزشکی قانونی
- کار تحقیقی
- حقوق بین‌المللی خصوصی
دروس اختیاری
- بزهکاری اطفال
- پلیس عدمی
- کیفر‌شناسی
- حقوق دریایی
- حقوق هوایی
- اصول روابط بین‌المللی
- داوری بین‌المللی
- آیات الاحکام
- حقوق ثبت
- حقوق بیمه
- حقوق بانکی
- اصطلاحات حقوقی به زبان عربی
- حقوق بشر در اسلام
- تامین اجتماعی
- احوال شخصیه در فقه عام
- دادرسی‌های اختصاصی کیفری
- تاریخ حقوق
- مالکیت معنوی
- فلسفه حقوق
- کارآموزی قضایی
- رویه قضایی
- حقوق و کامپیوتر
- حقوق قضایی
- حقوق ارتباطات
- آمار
- جامعه شناسی حقوق
دروس عمومی
- زبان خارجی
- معارف اسلامی
- تاریخ اسلام
- انقلاب اسلامی
- متون اسلامی
- فارسی
- اخلاق اسلامی
- تربیت بدنی
- تنظیم خانواده
آشنایی با گرایش‌های رشته حقوق در مقطع کارشناسی ارشد
داوطلبان می‌توانند پس از اخذ مدرک کارشناسی در رشته حقوق، در مقطع کارشناسی ارشد در گرایش‌های متفاوت این رشته شرکت کنند. گرایش‌های مقطع کارشناسی ارشد رشته حقوق بسیار متنوع و گسترده است. این گرایش‌ها عبارتند از:
- گرایش حقوق اقتصادی
- گرایش حقوق دادرسی اداری
- گرایش حقوق محیط زیست
- گرایش حقوق تجارت بین‌الملل
- گرایش حقوق خانواده
- گرایش حقوق تجاری اقتصادی بین‌المللی
- گرایش حقوق شرکت‌های تجاری
- گرایش مدیریت دادگستری
- گرایش مدیریت نظارت و بازرسی
- گرایش مدیریت اصلاح و کیفرهای قضایی
- گرایش حقوق حمل و نقل
- گرایش حقوق سردفتری
- گرایش حقوق مالی
- گرایش اقتصادی
- گرایش فقه و حقوق جزا
- گرایش حقوق تجارت الکترونیکی
- گرایش حقوق خصوصی
- گرایش حقوق ارتباطات
- گرایش حقوق ثبت اسناد
- گرایش حقوق اسناد و قراردادهای تجاری
- گرایش حقوق بین‌الملل
- گرایش حقوق جزا و جرم‌شناسی
- گرایش حقوق نفت و گاز
- گرایش حقوق کیفری اطفال و نوجوانان
- گرایش حقوق عمومی
- گرایش حقوق بشر
- گرایش حقوق مالکیت فکری
آشنایی با گرایش‌های رشته حقوق در مقطع دکتری
خوشبختانه به دلیل اهمیت رشته حقوق و گستردگی آن در زمینه‌های متفاوت، امکان ادامه تحصیل حتی در مقطع دکتری نیز در کشور ایران فراهم شده است. رشته حقوق در مقطع دکتری درست مثل مقطع کارشناسی ارشد، دارای گرایش‌های متفاوتی است. گرایش‌های رشته حقوق در مقطع دکتری عبارتند از:
- گرایش حقوق عمومی
- گرایش حقوق جزا و جرم‌شناسی
- گرایش حقوق بین‌الملل عمومی
- گرایش حقوق خصوصی
- گرایش حقوق نفت و گاز
- گرایش فقه و حقوق جزا
بازار کار و آینده رشته حقوق
فرصت‌های شغلی بسیاری برای فارغ‌التحصیلان رشته حقوق در مقاطع متفاوت وجود دارد. اما درست مانند رشته و مشاغل دیگر، برای موفقیت و درآمدزایی در رشته حقوق، توانمندی‌ها و استعداد‌های شخص نیز دخیل است. برای اینکه یک حقوقدان بتواند در زمینه تحصیلی خود، شغلی بیابد باید توانمندی‌های لازم برای تبدیل شدن به یک حقوقدان خوب را دارا باشد.
فردی که در طی دوران تحصیل به درستی با قوانین و اصول حقوقی آشنا شده و به درجه‌ای دست یافته که می‌تواند به راحتی آن‌ها را استدلال کند قطعا فرصت‌های شغلی مناسبی به سراغش خواهد آمد. اما فردی که در طی تحصیل، توجهی به یادگیری قوانین و اصول حقوقی نداشته و بدون مطالعه به‌دنبال شغل می‌گردد، احتمالا موفق به یافتن شغل مناسبی نخواهد شد.
همچنین باید این نکته را در نظر بگیرید، که در بازار کار، به‌دلیل اشباع فارغ‌التحصیلان از دانشگاه‌های دولتی و غیردولتی، رقابت تنگاتنگی برای پیدا کردن شغل وجود دارد. پس برای اینکه در این رقابت‌ها از میدان خارج نشوید، تقویت توانمندی‌ها و در مواردی ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر ضرورت می‌یابد.
کارشناسان حقوق می‌توانند در این زمینه‌ها مشغول به کار شوند: دفاتر اسناد رسمی به‌عنوان دفتریار، مشاوره حقوقی، ادارات ثبت اسناد و املاک، دفاتر بیمه، بانک‌ها و… .
یکی از پرطرفدارترین و البته پول‌سازترین راه‌هایی که برای فارغ‌التحصیلان رشته حقوق وجود دارد، شغل وکالت است. برای اشتغال در زمینه وکالت، داوطلبان بایستی در آزمون ورودی کانون وکلا شرکت کنند. اما قبولی در این آزمون آنقدرها هم ساده نیست و به مهارت‌های بالایی نیاز است. پس از قبولی در این آزمون، فرد با گذراندن دو سال کارآموزی، پروانه وکالت‌ش را دریافت خواهد کرد و می‌تواند دفتر وکالت راه‌اندازی کند و به کسب درآمد بپردازد. اما اینجا پایان ماجرا نیست؛ چرا‌که موفقیت در شغل وکالت خود نیازمند مهارت‌ها و توانمندی‌های بسیاری است.
همچنین، فارغ‌التحصیلان رشته حقوق، در صورتی که از شرایط لازم برخوردار باشند، می‌توانند در آزمون قضاوت شرکت کنند. قبولی در این آزمون نیز بسیار دشوار است و به توانمندی و مهارت‌های بسیاری نیاز دارد.
در صورتی که فرد در رشته حقوق تا مقطع دکتری موفق به ادامه تحصیل شود و مدرک معتبر دکتری‌اش را دریافت کند، می‌تواند به‌عنوان استاد در دانشگاه به تدریس دروسِ مربوط به گرایش تحصیلی خودش بپردازد.
کلام پایانی
علم حقوق و قوانین مربوط به آن در تمام زمینه‌های روابط اجتماعی مردم نقش دارد. این روابط در علم حقوق به‌طور کلی به دو دسته عمومی و خصوصی تقسیم‌بندی می‌شود. به روابطی که بین مردم و دولت برقرار است، حقوق عمومی و به روابط میان افراد جامعه حقوق خصوصی گفته می‌شود. هر کدام از این شاخه‌ها، دارای زیرشاخههای متعددی هستند.
به این ترتیب رشته حقوق، در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری، دارای گرایش‌های متفاوت و متعددی است که هر کدام زیر‌شاخه‌ای از حقوق عمومی و یا خصوصی محسوب می‌شوند. از پرکاربردترین گرایش‌های حقوق خصوصی می‌توان به حقوق تجارت اشاره کرد.
رشته حقوق از آن جهت که در زمینه‌های متفاوتی کاربرد دارد و جنبه‌های گوناگونی از زندگی افراد را در بر می‌گیرد، طرفداران بسیاری دارد و یکی از محبوب‌ترین رشته‌های دانشگاهی محسوب می‌شود.
به این ترتیب فرد برای قبولی در این رشته و در نهایت موفقیت برای کسب شغل و درآمد نیازمند توانمندی و مهارت‌های بسیاری است. از مهم‌ترین توانمندی‌هایی که برای تبدیل شدن به یک حقوقدان حرفه‌ای نیاز است، می‌توان به قدرت درک و استدلال قوی، برخورداری از شخصیتی خودساخته و جسور، سواد و آگاهی در زمینه روانشناسی و جامعه‌شناسی اشاره کرد.
